Kaygılanmak hayatın normal ve işlevsel bir parçasıdır. Birçok insan zaman zaman sağlık, kişilerarası ilişkiler, kariyer gibi konularda kaygı duyabilir. Ancak kaygı bozukluğu, yani anksiyete, geçici/dönemsel bir endişe veya korkudan fazlasını içerir. Anksiyete bozukluğu olan kişilerde kaygı kaybolmaz ve hayatın günlük akışını olumsuz etkileyebilir. Duyulan kaygı; iş performansı, eğitim hayatı veya ilişkiler üzerinde yıkıcı etkilere sebep olabilir. -Anksiyetenin Belirtileri Nelerdir? -Neden Kaynaklanır? -Anksiyete Risk Faktörleri -Nasıl Önlenir? -Nasıl Tedavi Edilir? -Anksiyete Türleri Nelerdir? Anksiyete bozukluklarının örnekleri arasında yaygın anksiyete bozukluğu, sosyal anksiyete bozukluğu (sosyal fobi), spesifik fobiler ve ayrılık anksiyetesi yer alır. Birden fazla anksiyete bozukluğu bir arada da görülebilir. Anksiyete bozukluğu olan birçok insan yardım aramak konusunda zorluklara sahip olabilir ancak anksiyetenin etkili tedavi yöntemleri bulunmaktadır. Ne tür bir anksiyete bozukluğuna sahip olursanız olun, tedavi olmak sorunlarınızdan önemli ölçüde kurtulmanıza yardımcı olabilir. ANKSİYETE BELİRTİLERİ NELERDİR? Anksiyetenin yaygın görülen belirtileri ve semptomları şunları içerir:

• Sinirli, huzursuz veya gergin hissetmek
• Yaklaşan bir tehlike veya felaket beklentisi içinde olmak
• Hızlı nefes alma (hiperventilasyon)
• Nefes almakta zorlanma
• Odaklanmakta zorluk
• Mevcut kaygı dışında herhangi bir şeye odaklanma veya düşünme sorunu
• Endişeyi kontrol etmekte güçlük çekme
• Kaygıyı tetikleyen şeylerden kaçınma dürtüsüne sahip olmak

• Artan kalp atış hızı
• Uyku problemleri
• Baş dönmesi
• Terlemek
• Titremek
• Zayıf düşmüş veya yorgun hissetmek
• Gastrointestinal problemler(hazımsızlık sıkıntıları) yaşamak

ANKSİYETE NEDEN KAYNAKLANIR? Travmatik olaylar gibi yaşam deneyimleri, kaygıya yatkın olan kişilerde kaygı bozukluklarını tetikleyebilir. Çevresel etkenler, kalıtsal özellikler ve bunların etkileşimi önemli faktörler arasındadır. Anksiyete, altta yatan bir sağlık sorunuyla bağlantılı olabilir. Bazı durumlarda anksiyete belirtileri ve semptomları tıbbi bir hastalığın ilk göstergeleridir. Doktorunuz yoğun kaygının tıbbi bir nedeni olabileceğinden şüphelenirse, sorunun kaynağını aramak için testler isteyebilir. RİSK FAKTÖRLERİ Bu faktörler anksiyete bozukluğu geliştirme riskinizi artırabilir:

• Travma: Çocukluk çağı olumsuz yaşantılarına sahip olan kişilerin hayatları boyunca anksiyete bozukluğu geliştirme riski daha yüksektir. Travmatik bir olay yaşayan yetişkinler de anksiyete bozuklukları geliştirebilir.
• Bir hastalıktan kaynaklanan stres: Bir sağlık sorunu veya ciddi bir hastalığa sahip olmak, tedaviniz ve geleceğiniz gibi konularda önemli endişelere neden olabilir.
• Stres tetikleyicileri: Büyük bir olay veya daha küçük stresli yaşam durumlarının birikimi, aşırı kaygıyı tetikleyebilir, örneğin, ailede gerçekleşen bir ölüm, iş stresi veya devam eden maddi endişeler gibi.
• Kişilik tipi: Belirli kişilik tiplerine sahip kişiler, diğerlerine göre anksiyete bozukluklarına daha yatkındır.
• Diğer ruh sağlığı bozuklukları: Depresyon gibi diğer ruh sağlığı bozuklukları olan kişilerde anksiyete bozukluğu da eşlik edebilir.
• Anksiyete bozukluğu olan yakınlara sahip olmak: Anksiyete bozuklukları kalıtsal olarak aile içinde görülebilir.
• Madde ve alkol kullanımı: yoğun madde ve/veya alkol kullanımıyla ortaya çıkan yoksunluk belirtileri anksiyeteye neden olabilir.

ANKSİYETE NASIL ÖNLENİR? Hayatınızla ilgili yoğun kaygı duyuyorsanız semptomların etkisini azaltmak için adımlar atabilirsiniz:

• Erken yardım alın. Anksiyetenin tedavi edilmesi, diğer birçok zihinsel sağlık durumu gibi, erken davranmazsanız daha zor olabilir.
• Aktif olun. Zevk aldığınız ve kendinizi iyi hissetmenizi sağlayacak aktivitelere katılın. Kaygınızı azaltabilecek sosyal etkileşimlerin ve şefkat barındıran ilişkilerin içinde olmaya çalışın.
• Alkol veya madde bağımlılığından kaçının. Alkol ve madde kullanımı kaygıya neden olabilir veya daha da kötüleştirebilir. Bu maddelerden herhangi birine bağımlıysanız, bırakmak kaygı seviyenizi arttırabilir. Kendi başınıza bırakamıyorsanız, tıbbi ve psikolojik destek alabilirsiniz.

ANKSİYETE NASIL TEDAVİ EDİLİR? Psikoterapi  Her anksiyete bozukluğunun kendine özgü özellikleri olmasına rağmen çoğu, psikoterapiye olumlu yanıt verir. Bu tedavi yöntemi tek başına uygulanabilir veya ilaç tedavisiyle kombinasyon halinde verilebilir. Bir tür psikoterapi tekniği olan bilişsel davranışçı terapi (BDT), bir kişinin kaygı seviyesini düşürmeye yardımcı olmak için farklı bir düşünme, tepki verme ve davranma biçimi öğrenmesine yardımcı olmayı hedefler. Psikanaliz, psikodinamik terapi, şema terapi, EMDR ve diğer çeşitli terapi ekolleri anksiyete ile başa çıkmada etkilidir. (Psikoterapi türleri sayfasına yönlendirme) Psikiyatrik Tedaviler  Bir psikiyatri uzmanı en etkili tedaviyi bulmak için sizinle birlikte çalışabilir. İlaçlar anksiyete bozukluklarının semptomlarından önemli ölçüde kurtulma sağlayabilir. Fiziksel semptomlarını kontrol etmek için kullanılır. En etkili tedavi yöntemi, psikoterapi ve eğer gerekliyse ilaç tedavisinin birlikte yönetilmesidir. ANKSİYETE TÜRLERİ NELERDİR?

• Agorafobi; paniklemiş, kapana kısılmış, çaresiz veya utanç içinde hissetmenize neden olabilecek yerlerden veya durumlardan korktuğunuz ve sıklıkla

kaçındığınız bir tür anksiyete bozukluğudur.

• Tıbbi bir duruma bağlı kaygı bozukluğu, doğrudan fiziksel bir sağlık sorununun neden olduğu yoğun kaygı veya panik belirtilerini içerir.

• Yaygın anksiyete bozukluğu, sürekli ve aşırı kaygıyı tetikleyen durumlar veya olaylar, hatta sıradan, rutin sorunlar hakkında kaygılanmayı içerir. Kaygının boyutu, gerçek durumla orantısızdır, kontrol edilmesi güçtür. Bu durum fiziksel olarak nasıl hissettiğinizi etkiler. Genellikle diğer anksiyete bozuklukları veya depresyon ile birlikte ortaya çıkar.

• Panik bozukluk, dakikalar içinde doruğa ulaşan (panik ataklar) ani, yoğun kaygı ve korku duygularının tekrarlayan epizodlarını içerir. Yaklaşan felaket hissi, nefes darlığı, göğüs ağrısı veya hızlı, çırpınan veya çarpan bir kalp (kalp çarpıntısı) gibi hisleriniz olabilir. Panik ataklar, tekrar etmelerinden endişe duymaya veya meydana geldikleri durumlardan kaçınmaya neden olabilir.

• Seçici mutizm; çocukların evde yakın aile üyeleriyle konuşabilseler bile, okul gibi belirli yer ve durumlarda tutarlı bir şekilde konuşamamalarıdır. Bu durum okul ve sosyal işlevselliğe kötü yönde etki edebilir.

• Ayrılık kaygısı bozukluğu, çocuğun gelişim düzeyine göre aşırı derecede kaygı duyması ile karakterize edilen ve anne-babadan ya da anne-baba rolüne sahip olan diğer kişilerden ayrılmayla ilişkili bir çocukluk çağı bozukluğudur.

• Sosyal anksiyete bozukluğu (sosyal fobi), özbilinç veya başkaları tarafından yargılanma, utandırılma veya olumsuz değerlendirilme endişesi nedeniyle yüksek düzeyde kaygı, korku ve sosyal durumlardan kaçınmayı içerir.

• Özgül fobiler, belirli bir nesne veya duruma maruz kaldığınızda ortaya çıkan büyük endişe ile karakterize edilir. Korku nesnesinden veya olduğu yerlerden kaçınma arzusu ile de karakterize olur.
• Madde kullanımına bağlı anksiyete bozukluğu, ilaçların kötüye kullanılması, uyuşturucu madde alınması, toksik bir maddeye maruz kalma veya uyuşturucuyu bırakmanın doğrudan bir sonucu olan yoğun anksiyete veya panik belirtileri ile karakterizedir.

KAYNAKÇA

1. Anxiety disorders. In: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders DSM-5. 5th ed. Arlington, Va.: American Psychiatric Association; 2013. http://dsm.psychiatryonline.org. Accessed Feb. 26, 2018.
2. Anxiety disorders. National Institute of Mental Health. https://www.nimh.nih.gov/health/topics/anxiety-disorders/index.shtml. Accessed Feb. 26, 2018.
3. Brown A. Allscripts EPSi. Mayo Clinic, Rochester, Minn. March 5, 2018.
4. Anxiety disorders. National Alliance on Mental Illness. https://www.nami.org/Learn-More/Mental-Health-Conditions/Anxiety-Disorders/Overview. Accessed Feb. 25, 2018.
5. Help with anxiety disorders. American Psychiatric Association. https://www.psychiatry.org/patients-families/anxiety-disorders/what-are-anxiety-disorders. Accessed Feb. 28, 2018.
6. Reinhold JA, et al. Pharmacological treatment for generalized anxiety disorder in adults: An update. Expert Opinion in Pharmacotherapy. 2015;16:1669.
7. Bandelow B, et al. Efficacy of treatments for anxiety disorders: A meta-analysis. International Clinical Psychopharmacology. 2015;30:183.
8. Find support. National Alliance on Mental Illness. https://www.nami.org/Find-Support. Accessed Feb. 26, 2018.
9. Bazzan AJ, et al. Current evidence regarding the management of mood and anxiety disorders using complementary and alternative medicine. Expert Review of Neurotherapeutics. 2014;14:411.
10. Natural medicines in the clinical management of anxiety. Natural Medicines. https://naturalmedicines.therapeuticresearch.com. Accessed Feb. 26, 2018.
11. Sarris J, et al. Plant-based medicines for anxiety disorders, Part 2: A review of clinical studies with supporting preclinical evidence. CNS Drugs. 2013;27:301.
12. Bystritsky A. Complementary and alternative treatments for anxiety symptoms and disorders: Herbs and medications. https://www.uptodate.com/contents/search. Accessed Feb. 26, 2018.
13. Bystritsky A. Pharmacotherapy for generalized anxiety disorder in adults. https://www.uptodate.com/contents/search. Accessed Feb. 26, 2018.
14. Sawchuk CN (expert opinion). Mayo Clinic, Rochester, Minn. March 21, 2018.