Bipolar bozukluk, iki kutuplu bozukluk olarak da adlandırılmaktadır. Manik, hipomanik ve depresif dönemler ile kendini gösteren genellikle kronik seyirli bir duygudurum bozukluğudur. Bireyin yaşam kalitesini ve işlevselliğini oldukça etkileyebilmektedir. Bipolar bozukluk, bireyin depresif ve mani olmak üzere iki radikal ruh halini peşi sıra deneyimlemesine neden olur. Manik dönemde kişi kendini aşırı özgüvenli, enerji dolu ve mutlu hisseder. Depresif dönemde ise kişi kendini oldukça özgüvensiz, çökkün, mutsuz hisseder. Bu zıt dönemler birbirini takip eder, bir süre yatışıp daha sonra tekrar alevlenebilirler. Tekrarlamalar belirli bir düzene sahip olmadığı gibi tetikleyici olay ve dönemlerle tekrarlanabilir. Bu duygular uzun süreli ve yoğun biçimde hissedilir. –Bipolar Bozukluk Nedenleri Nelerdir? -Nasıl Önlenir? -Belirtileri Nelerdir? -Nasıl Teşhis Edilir? -Bipolar Bozukluk Türleri Nelerdir? -Nasıl Teşhis Edilir? Bipolar bozukluk, kişinin ruh halini, enerjisini ve sosyal işlevleri yerine getirme yeteneğinin de belirgin bozulmalar yaratır. Toplumda her 100 kişinin 1-2’sinde görülen bipolar bozukluk, sıklıkla genç erişkinlik döneminde 15-35 yaşları arasında ortaya çıkıp kadın ve erkeklerde eşit oranda görülür. BİPOLAR BOZUKLUK NEDENLERİ NELERDİR? Bipolar bozuklukta birden fazla faktörün varlığından söz edilebilir. Bunlar; genetik, biyokimyasal ve psikososyal faktörlerdir. Yapılan araştırmalar sonucunda bipolar bozuklukta genetik faktörlerin daha fazla etkili olduğu görülmektedir. Genetik olarak bipolar bozukluğa yatkın kişiler için stresli yaşamlar hastalığı tetikleyebilir. Genetik Faktörler: Bipolar bozukluğun genetik yoluyla geçme oranının diğer psikolojik bozukluklara göre daha yüksek olduğu bilinmektedir. Ailesinde birinci dereceden bipolar bozukluk tanısı olan bir kişinin bipolar bozukluğa sahip olma oranının genel popülasyona göre yaklaşık 10 kat daha fazla olduğu araştırmalar sonucunda bulunmuştur ancak yapılan çalışmalarda, bipolar bozukluğun oluşumunda tek bir genin rolünden bahsedilemez. Biyokimyasal Faktör: Beyinde iletişimi sağlayan kimyasallara nörotransmiter denir. Genetik yatkınlığın yanı sıra beyin gelişimi ile beyin hücreleri arasındaki iletişimi sağlayan nörotransmiterlerin de bipolar bozukluğa neden olduğu düşünülmektedir. Psikososyal: Stresli yaşam olayları, travmatik yaşantılar, kişilerarası ilişkiler bipolar bozukluğun ortaya çıkışında ve tekrar görülmesinde tetikleyici unsur olarak görülmektedir. Kişinin başa çıkma kapasitesini aşan, zorlayan durumlar bipolar bozukluğun ortaya çıkmasında rol oynamaktadır. Depresif dönemler olumsuz yaşam olayları ile manik dönem ise hem olumlu hem de olumsuz yaşam olayları ile tetiklenebilmektedir. BİPOLAR BOZUKLUK NASIL ÖNLENİR? Bipolar bozukluğu kesin olarak önlemenin bir yolu yoktur. Fakat erken tanı ve uygun tedavi mevcut durumun kötüleşmesini engellemeye ve kişinin iyilik halini korumasına yardımcı olmaktadır.

• Yaşınıza ve vücut tipinize uygun sağlıklı ve dengeli beslenmeniz çok önemlidir.
• Doktor kontrolünde uygun bir beslenme planı hazırlanmalıdır.
• Mümkün olduğunca egzersiz yapılmalı ve stresli ortamlardan kaçınılmalıdır.
• Alkol mümkün olduğunca azaltılmalı veya hiç kullanılmamalıdır.
• Nefes egzersizleri ve öfke kontrolü üzerinde çalışmalar yapılmalıdır.
• Uyku düzenine dikkat edilmelidir.

BİPOLAR BOZUKLUK BELİRTİLERİ NELERDİR? Manik Dönem;

• Benlik saygısında abartılı bir artış ya da büyüklük düşünceleri
• Uyku gereksiniminde azalma
• Her zamankinden daha konuşkan olma ya da konuşmaya tutma
• Düşünce uçuşması ya da düşüncelerinin sanki birbiriyle yarışıyor gibi birbiri ardı sıra geldiğine ilişkin öznel yaşantı
• Dikkat dağınıklığı
• Amaca yönelik etkinlikte artma
• Kötü sonuçlar doğurabilecek etkinliklere aşırı katılma (aşırı para harcama, düşüncesizce cinsel girişimlerde bulunma ya da gereksiz iş yatırımları yapma).

Hipomanik Dönem;

• Benlik saygısında abartılı bir artış ya da büyüklük düşünceleri.
• Uyku gereksiniminde azalma
• Her zamankinden daha konuşkan olma ya da konuşmaya tutma.
• Düşünce uçuşması ya da düşüncelerinin sanki birbiriyle yarışıyor gibi birbiri ardı sıra geldiğine ilişkin öznel yaşantı
• Dikkat dağınıklığı
• Amaca yönelik etkinlikte artma
• Kötü sonuçlar doğurabilecek etkinliklere aşırı katılma (örn. aşırı para harcama, düşüncesizce cinsel girişimlerde bulunma ya da gereksiz iş yatırımları yapma).

Depresif Dönem;

• Çökkün duygudurum, neredeyse her gün, günün büyük bir bölümünde bulunur
• Bütün ya da neredeyse bütün etkinliklere karşı ilgide belirgin azalma ya da bunlardan zevk almama durumu
• Kilo vermeye çalışmıyorken çok kilo verme ya da alma ya da neredeyse her gün, yeme isteğinde azalma ya da artma
• Neredeyse her gün, uykusuzluk çekme ya da aşırı uyuma
• Neredeyse her gün, psikodevinsel kışkırtma ya da yavaşlama
• Neredeyse her gün, enerji düşüklüğü
• Neredeyse her gün, değersizlik ya da aşırı ya da uygunsuz suçluluk duyguları
• Neredeyse her gün, düşünmekte ya da odaklanmakta güçlük çekme ya da kararsızlık yaşama
• Yineleyici ölüm düşünceleri, özel eylem tasarlamaksızın yineleyici kendini öldürme düşünceleri ya da kendini öldürme girişimi veya kendini öldürmek üzere özel bir eylem tasarlama
• Manik dönem için belirtilerin en az üçü en az bir hafta boyunca görülmelidir. Hipomanik dönem için belirtilerin en az üçü art arda en az dört gün boyunca görülmelidir.

BİPOLAR BOZUKLUK NASIL TEŞHİS EDİLİR? Bipolar bozukluk tanısı genellikle ailenin ve kişinin öyküsü alındıktan sonra uzman tarafından yapılan klinik gözlem ile konulmaktadır. Tanı kriterleri ile mevcut semptomlar karşılaştırılır. Atakların varlığı tanılamada oldukça önemlidir. Bu sebeple manik ve depresif dönemlerinin gözlemlenmesi gerekir. Yaşanan ilk atağın türü de tanılamada kritik bir öneme sahiptir. İlk atağın mani olması tanılamayı kolaylaştırır fakat depresif atak olması tanı koymayı zorlaştırabilir. Mevcut semptomların başka herhangi bir sebepten kaynaklanma olasılığını dışlayabilmek için fiziksel muayene ve testler yapılabilir.   BİPOLAR BOZUKLUK TÜRLERİ NELERDİR? Bipolar bozukluğun tanımlanmış üç alt türü vardır bunlar: Bipolar Tip I Bozukluk: Bireyin geçmişinde en az bir kez tam bir manik epizod (dönem) geçirmesi gerekmektedir. Majör depresif epizodun varlığı tanı için zorunluluk değildir. Bipolar Tip II Bozukluk: Bireyin yaşamı boyunca en az bir kez majör depresif epizod ve bir kez hipomanik epizod yaşaması gerekmektedir. Bipolar II tanısı için bireyin geçmişinde manik epizod bulunmaması gerekmektedir. Hipomanik epizod manik epizoda göre; daha hafif şiddettedir ve bireyin işlevselliğini daha az bozmaktadır. Siklotimik Bozukluk: Bireyin en az iki yıl boyunca hipomanik ve depresif epizodlar yaşıyor olması gereklidir. Ancak bu hipomanik ve depresif dönemler, mani, hipomanik ve majör depresyon tanı kriterlerini karşılayacak kadar şiddetli olmamalıdır. Normal duygudurum sadece bir ya da iki aylık süreçlerle görülür. BİPOLAR BOZUKLUK NASIL TEDAVİ EDİLİR? İlaç Tedavisi: Bipolar bozukluğun tedavisinde duygudurum dalgalanmalarını düzenleyen ilaçlar kullanılmaktadır. İlaçlar, bipolar bozukluğun belirtilerini ve rahatsızlığın tekrarlamasını azaltma gibi işlevlere sahiptir. Psikoterapi: Bipolar bozukluğa sahip bireylerin ilaç tedavisine ek olarak psikolojik tedavi alması daha yararlı sonuçlar vermektedir. Bireyin; belirtilerinin gözlem altında tutulmasında, rahatsızlığının tekrar etmesini önlemede ve bireyin tedavisine uyumunu arttırmada oldukça önemli bir yere sahiptir. Psikoeğitim bipolar bozuklukta oldukça etkili sonuçlar vermektedir. Psikoeğitim; hasta ve hasta yakınlarını, bipolar bozukluğun belirtileri, erken dönemde fark edilebilecek atakların görünümü, ilaç kullanımının önemi gibi birçok konuda bilgilendirmeyi içeren bir süreçtir. Bipolar bozukluğa sahip bireylerin hayatlarında stresi en az seviyede tutmak rahatsızlığın tekrarını önlemek adına oldukça önemlidir. Bu sebeple kişiye stresle baş etme stratejilerinin öğretilmesi büyük önem taşımaktadır. Bilişsel davranışçı terapi, bipolar bozukluğa sahip bireylerde yararlı olabilmektedir. Ancak seanslar rahatsızlığın tüm belirtilerinin görüldüğü dönemlerde değil rahatsızlık aktif dönemde değilken yapılmalıdır. BDT, bireyin manik ve depresif epizodlarını tetikleyebilecek olumsuz düşünce kalıplarını ve davranışlarını fark etmesini sağlayarak tetiklenmeler geciktirilebilir veya önlenebilir. Hastane Tedavisi: Belirtilerin çok şiddetlenmesi ve bireyin gerçeği ayırt etme yetisinin bozulması, çevreye veya kendine zarar verme riskinin bulunması gibi durumlarda, ailesinin de izni alınarak tedaviyi uygulamak ve kişinin iyilik halinin korunması amacıyla hastanın hastaneye yatışı planlanabilir. KAYNAKÇA Aktape, M. (2016). Bipolar bozukluk hastalarında psikolojik esneklik [Yayımlanmış tıpta uzmanlık tezi]. Bakırköy Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh Sağlığı Ve Sinir Hastalıkları Eğitim Ve Araştırma Hastanesi. Amerikan Psikiyatri Derneği (2013). Dsm-5 tanı ölçütleri başvuru el kitabı (1. Baskı). (E. Köroğlu, Çev). Hyb Yayıncılık. Öz, Ö. (2022). Bipolar bozukluk tanılı hastalarda zaman perspektifinin değişimi ve işlevselliğe etkisi [Yayımlanmış tıpta uzmanlık tezi]. Sağlık Bilimleri Üniversitesi. Söğüt, K. (2021). Bipolar bozuklukta eşik altı depresif belirtilerin bilişsel süreçlere ve bdnf düzeyi üzerine etkisi [Yayımlanmış tıpta uzmanlık tezi]. Trakya Üniversitesi Tuna E., ve Öncül Ö. (2022). DSM-5’e göre anormal psikoloji (2. Baskı). Nobel Yayıncılık